Tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını lisans alma, şirket kurma gibi yükümlülükleri olmaksızın kendi üretim tesisinden karşılayabilmesi ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımı olarak belirtilen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği ile enerji maliyetleri ve elektrik faturalarının son dönemde çok hızlı artması nedeniyle lisanssız yatırımlara olan ilgi de yükselmişti.
Lisanssız elektrik üretim yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişmesi aksatacağı bildirildi.
Makine Mühendisleri Odası'ndan yapılan açıklamada Konut, işletme veya sanayi kuruluşunun elektrik faturasını düşürmeyi hedefleyen tüketicilerin bir kısmı olanakları ölçüsünde lisanssız üretim mevzuatındaki kolaylıktan faydalanmaya çalışarak kurulu gücü yüksek enerji kaynağına yöneldiklerine dikkat çekilerekşu görüşler dilegetirildi,"Temmuz 2022 sonu itibariyle 101.814 MW (megavat)’a ulaşan toplam kurulu gücümüz 3 yıl öncesine göre %10’un üzerinde artış kaydetmiştir. Özellikle pandemi döneminde dünyada enerji arz ve talebinde önemli bozulmalar yaşanmasına rağmen, istikrarlı biçimde gelişen bu güç artışı son derece sevindirici olmuştur. Kurulu gücümüzün içinde artık önemli bir pay edinen güneş santralleri, Temmuz 2022 itibariyle toplam güç içinde 8.658 MW’lık seviyeye ulaşmıştır.
Tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını lisans alma, şirket kurma gibi yükümlülükleri olmaksızın kendi üretim tesisinden karşılayabilmesi ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımı olarak belirtilen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği ile enerji maliyetleri ve elektrik faturalarının son dönemde çok hızlı artması nedeniyle lisanssız yatırımlara olan ilgi de yükselmişti.
Konut, işletme veya sanayi kuruluşunun elektrik faturasını düşürmeyi hedefleyen tüketicilerin bir kısmı olanakları ölçüsünde lisanssız üretim mevzuatındaki kolaylıktan faydalanmaya çalışarak kurulu gücü yüksek, fiili tüketimi düşük tüketim tesislerinin bina, çatı ve diğer uygun alanlarını kiralayarak elektrik üretim tesisi yatırımlarına hız vermişti.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu`nun (EPDK), Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği`nde yaptığı değişiklik, 11 Ağustos 2022 tarihinde Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelik değişikliğinin 12.05.2019 tarihinden itibaren çağrı mektubu almaya hak kazanan yatırımları kapsayacak olması, herhangi bir hazırlığı olmaksızın özellikle finansman kullanan ve borçlanan tüm yatırımcılara altından kalkılamayacak bir yük yüklemiştir.
Mayıs 2019’da yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ve Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği şartlarına uygun biçimde tesis edilen, başta elektrik dağıtım şirketleri ve TEDAŞ olmak üzere birçok kontrol mekanizmasından geçirilerek resmi olarak devreye alınan bu tesisler için önemli bir mağduriyet söz konusu olmuştur.
Öncelikle bu değişiklik başta güneş olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelen ilginin düşmesine neden olma riski taşımaktadır. Sınırlandırmanın 12 Mayıs 2019`dan itibaren geriye dönük olarak başlatılması son
dönemde gerçekleştirilen yatırımlar için sorun teşkil edecek, örneğin kredi ödemelerinde risk oluşacaktır.
Konunun uzun vadeli-stratejik olarak önem arz eden en önemli kısmı da şudur; bina yüzeyleri ve çatılarda halen yüksek bir üretim kapasitesi mevcuttur. Bu kapasitenin yalnızca "mahsuplaşmaya" izin verilmesi durumunda kullanımının sınırlı kalacağı açıktır. Günübirlik, plansız kararlar, sektörün geleceğinin yanı sıra ülkenin ekonomisini de baltalamaktadır.
3 yıldan fazladır uygulanan bir kuralı, bir gecede geriye dönük olarak değiştirmenin başka sonuçları da olacaktır. Üretim fazlasını bedelsiz sisteme vermek zorunda kalacak olan tesislerin bir kısmı sökülecek, bir kısmında ise kapasite düşürme çalışması yapılacaktır. Kaynak israfı yaratan bu değişiklik, ikinci el, sökülmüş veya hurda güneş paneli piyasası doğuracaktır.
Yenilenebilir kaynaklara dayalı üretim kapasitesinin artması ithal kaynak bağımlığının azalması açısından hayati önemdedir. Bugün karşı karşıya kaldığımız enerjide dışa bağımlılık çıkmazından kurtulmanın anahtarı yerli cihaz ve ekipman geliştirme koşuluyla yenilenebilir enerji yatırımlarına ağırlık vermektir.
Bu kapsamda tüm uygun alanların kullanılması amacıyla başta kooperatifler olmak üzere küçük yatırımcıların, kendi ihtiyaçları dışında da enerji üretebilmesine olanak sağlanmalıdır. Bu yatırımlara yönelik lisanslama süreçleri kolaylaştırılmalı, üretilecek enerjinin hangi şartlarda, ne kadar süre satın alınacağı günübirlik değişmeyecek kurallara bağlanmalıdır.
Kamu yararı gözetilerek yenilenebilir üretim kapasitesinin düşmesine engel olmak için söz konusu değişiklikten etkilenecek, devrede veya tesis edilme aşamasında olan üretim tesisleri için de acil bir ara çözüm geliştirilmesi gerekmektedir.
Ucuz ve kaliteli enerjiye erişimi güvenceye almak için yurttaşların kuracakları kooperatifler aracılığıyla dağınık üretim tesisleri kurmaları teşvik edilmelidir. Enerji şirketlerinin inisiyatifine terk edilen bu alanda yeniden kamu otoritesi tesis edilmelidir. Kamunun enerji yatırımları yapmasının önündeki engeller kaldırılarak, elektrik alanında dikey entegre kamu tekeli yeniden kurulmalıdır..."
