Ferrihidrit, demirin oksijen ve su ile tepkimeye girmesiyle oluşur. Dünya’da genellikle volkanik kayaçlarda ve külde bulunur. Mars’ta bulunması, gezegenin bir zamanlar çok daha ıslak olduğunu ve sıvı suyu destekleyebilecek koşullara sahip olduğunu gösterir. Bu, daha kuru ortamlarda oluşan hematitten farklıdır. Teorilerini test etmek için araştırmacılar Mars koşullarını laboratuvarda yeniden yarattı.
Ümit Solmaz
Yüzyıllardır bilim insanları Mars’ın neden kırmızı olduğunu merak ediyordu. Uzun süredir kabul edilen teori, gezegenin paslı renginin kuru koşullarda oluşan, demir açısından zengin bir mineral olan hematitten kaynaklandığı yönündeydi. Ancak yeni araştırmalar başka bir şeyin sorumlu olabileceğini öne sürüyor: ferrihidrit, ıslak ortamlarda oluşan bir demir oksit-hidroksit minerali.
Brown Üniversitesi ve Bern Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından Nature Communications dergisinde yayımlanan bir çalışma, ferrihidritin (Fe5O8H · nH2O) Mars tozunda baskın demir içeren mineral olduğunu öne sürüyor. Yörüngesel gözlemler, gezgin verileri ve laboratuvar deneylerine dayanan bulguları, Mars yüzeyinin bileşimi hakkındaki önceki fikirleri sorgulatıyor.
“‘Mars neden kırmızı?’ sorusu, yüzlerce hatta binlerce yıldır sorulan temel bir sorudur,” dedi Brown Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak görev yapan Adomas Valantinas. “Analizlerimize göre, ferrihidrit tozun her yerinde bulunuyor ve muhtemelen kaya oluşumlarında da mevcut.” Ferrihidrit, demirin oksijen ve su ile tepkimeye girmesiyle oluşur. Dünya’da genellikle volkanik kayaçlarda ve külde bulunur. Mars’ta bulunması, gezegenin bir zamanlar çok daha ıslak olduğunu ve sıvı suyu destekleyebilecek koşullara sahip olduğunu gösterir. Bu, daha kuru ortamlarda oluşan hematitten farklıdır. Teorilerini test etmek için araştırmacılar Mars koşullarını laboratuvarda yeniden yarattı. Mineralleri, gerçek Mars tozunun boyutuna denk gelen—insan saçının yaklaşık yüzde biri kalınlığında—küçük parçacıklara öğüttüler. Daha sonra bu parçacıklardan yansıyan ışığı incelediler. Sonuçlar, ferrihidritin Mars’ın şu anki kuru ve soğuk ikliminde kararlı kaldığını, ancak yapısının gezegenin suya sahip olduğu dönemde oluştuğuna dair izler taşıdığını gösterdi.
“Bu çalışmadan bildiğimiz şey, ferrihidritin oluştuğuna dair kanıtların bulunduğudur ve bunun olabilmesi için oksijen ve suyun demirle reaksiyona girebildiği koşullar olması gerekir,” diye açıkladı Valantinas. “Bu koşullar, günümüzdeki kuru ve soğuk ortamdan çok farklıydı.” Ferrihidritin varlığını doğrulamak için ekip, NASA’nın Mars Reconnaissance Orbiter’ı ile ESA’nın Mars Express ve Trace Gas Orbiter’ından elde edilen verileri inceledi. Ayrıca Curiosity, Pathfinder ve Opportunity gibi gezginlerden gelen spektral ölçümleri de kullandılar. Tüm bu kaynaklar bir araya getirildiğinde, mineralin Mars yüzeyinde yaygın olduğu görüldü. Bu keşif, Mars’ın kuru koşullarda yavaşça oksitlendiği yönündeki önceki teorilere meydan okuyor. Bunun yerine, antik Mars’ın kuraklaşmadan önce daha ıslak bir dönem geçirdiğini öne sürüyor. Bu su açısından zengin geçmişten günümüzün kuru ve tozlu gezegenine geçiş, Mars’ın iklim tarihini ve muhtemel yaşam barındırma potansiyelini anlamada kilit öneme sahip.
“Bu çalışma bir kapı aralıyor,” dedi çalışmanın kıdemli yazarı Jack Mustard. “Mineral oluşumu ve çevresel koşullar ilkelerini geçmişe dönük olarak uygulayabilmemiz için bize daha iyi bir şans sunuyor.” Bulgular, Mars’ın kırmızı tozunda ferrihidritin rolüne dair güçlü kanıtlar sunsa da, kesin kanıt için NASA’nın Perseverance gezgini tarafından toplanmakta olan Mars örneklerinin Dünya’ya getirilmesi bekleniyor. Bilim insanları, bu örneklerin teoriyi doğrulamasını ve gezegenin çevresel tarihi hakkında daha fazla bilgi sunmasını umuyor.
