Adana yönü ve Sanayi Sitesi’ne giderken sağ tarafta devasa bir yapı boynu büküklüğüyle dikkat çeker, 1880’lü yılların sonunda İnşa edilen İngiliz Yağ Fabrikası, diğer ismiyle Kızılhaç Binası.

Zaman zaman değerlendirileceği söylentileri yayılıp proje çizildiği gündeme gelse de bir türlü restore ettirilip kente kazandırılmıyor…

İlgili yapıyı konunun uzmanı Mimar Nevzat Sayın’ın gözüyle değerlendirirsek, kentin ekonomik ve sosyal kayıplarını daha iyi anlarız.

İngiliz Yağ Fabrikası’nı inceleyen Mimar Nevzat Sayın, yapıya ve çevresine hayran kalır.

Birçok kapsamlı projeye imza atan Mimar Nevzat Sayın, özgün işlevini sürdürmeyen eski sanayi yapılarının çok farklı biçimde kullanılmak üzere yeni programlarla, muhteşem sanat mekânlarına dönüştürüldüğünü belirterek, Almanya’da RVHR havzasındaki Emsheer park, İngiltere’de Londra’nın eski elektrik fabrikalarından birinin dönüştürülmesiyle gerçekleştirilen Tate Modern, Fransa’da Paris’in eski çar yapısından dönüştürülen 19. yy. sanatının müzesi olan Çar Dorsay’ı örnek gösteriyor.

Benzeri uygulamanın İstanbul’da Silahtar Ağa eski elektrik fabrikasından dönüştürülerek yapılan Bilgi Üniversitesi eğitim yapıları, Çağdaş Sanatlar Müzesi ve Enerji Müzesinin yer aldığı yerleşke, liman bölgesinin eski antrepo yapılarından oluşan müze, İstanbul Modern, Ankara’da, eski lokomotif atölyelerinden oluşan Cermodern, İzmir’de eski havagazı fabrikasından oluşan Kültür Merkezi gibi örneklerin Türkiye’de de görülebileceğini kaydeden Mimar Sayın,” Mersin eski İngiliz Yağ Fabrikası da benzer işlevler için dönüştürülebilecek bir yapı olarak büyük bir potansiyel taşıyor. Yapı ve bahçesi, abartısız ama yoğun işlevli bir programla çok önemli bir kentsel fonksiyonu üstlenebilir. Hemen yanı başındaki, derme çatma atölyelerin de geleceğini belirleyebilecek olan bu karar kentin belirli bir bölgesinin gelecekteki kimliğinin de en önemli kararını oluşturacaktır. Bu amaçla Kentin Akapunktur Noktaları olarak tanımlanabilecek olan kimi bölgelere, o bölgelerdeki özellikleri değiştirip, yeniden oluşturabilecek programları içeren yapılar yerleştiriliyor. Bu yapıların tamamen yeni yapılar olmaları yerine, kentin hafızasında olan, kendi tarihi ile ayakta duran yapılar olmaları tercih ediliyor. Bulunduğu yer, yakın çevresi ve kentin gelişme, yayılma doğrultuları düşünüldüğünde, söz konusu yapının bulunduğu yer çok önemli bir ayrıcalığa sahip görünüyor. Yapısal nitelikleri, palmiyeleri, yeni ekler için bahçesinin olanakları çok kullanışlı bir olasılıklar mekânının işaretleri.

Hangi işlevler için kullanılmalı?

Sanat: Müze yerine süreli sergilerin yapılabildiği bir büyük galeri olması çok kullanışlı bir çözüm olur. Başka şehirlerin müze ya da galerileri ile anlaşmalar yaparak hazır sergilerin getirilmesi ve uzunca bir süre kalması sağlanabilir. Bu sergiler bağlamında yapılacak konferans, seminer, workshop çalışmaları, çocuklara, gençlere ve ilgili büyüklere buraya gelmeleri için önemli bir dürtü sağlayacaktır. Gelen kişilerin, yeme-içme olanaklarını bulabilmesi, kitap ve benzeri yayınlarla, başka yerlerde bulamayacağı tasarım objeleriyle karşılaşması ve burada bir vakit geçirebiliyor olması gelmek için önemli bahaneleri oluşturacaktır…”saptamasıyla farklı projelerin uygulanabileceğine dikkat çekiyor.

 Yaşama geçirilecek bir projenin, kenti kendi içine dönük olmak yerine, Akdeniz’deki yerini, yeniden gözden geçirerek, sahip olduğu, ya da sahip olabileceği dışa dönük yapılanma perspektifine oturtacağını vurgulayan Mimar Nevzat Sayın, ayrıca şu olgulara da işaret ediyor,“Yapının kendi tarihine ve özgün işlevine ait bir sergi ve derlenmiş dokümanlarla yapılacak bir açılışla başlayacak olan yeni hayatı, iyi bir işletmecilik anlayışı ile hem kendini, hem çevresini tamamen değiştirecek bir ivmeyi kazanabilecektir. Benzeri yerlerde de karşılaşıldığı gibi, başlangıçta olanaksızmış gibi görünen düşünceler, bir zaman sonra kendi kendine de yürüyebilen bir otomatik mekanizmanın şaşırtıcı, kışkırtıcı girdileri olarak görülecektir. Bu konu da benzeri konular gibi, kentin ortak aklıyla oluşturulup, geliştirilebilir. Bu yüzden çok uçlu bir ön çalışma gerektirir. Üniversite, sanatçılar, yerel yönetim, yatırımcı gibi birbiriyle doğrudan ve ya dolayımlı ilgili kişi ve kurumların ortak bir akıl oluşturmasıyla, herkesin kazanacağı bir sonuca ulaşılabilir. Bu ortak aklın dayanacağı en önemli veri, kenti, kendi içine dönük olmak yerine, Akdeniz içindeki yerini, yeniden gözden geçirerek, sahip olduğu, ya da sahip olabileceği dışa dönük yapılanma perspektifi olacaktır. Denizyolu, demiryolu ve karayollarının kesişim noktasındaki bu yapı, dışa dönük düşünmenin simgesel bir odağı konumundadır. Amaca uygun projelendirilmeleri ve yapılmalarından çok nasıl bir amaçla yapılacakları ve nasıl işletilecekleri konularına yoğunlaşılarak başarılabilecek bu ve benzeri konular için belki ilk yapılacak şey iyi seçilmiş ve farklı kesimlerin temsilcisi olabilecek kişilerle, dışarıdan katılımlara da açık toplantılar yapmak olacaktır.”görüşlerini dile getiriyor.

İngiliz yağ Fabrikası’na kapsamlı işlev kazandırılmasına paralel, Otogarın taşınmasıyla birlikte bölgede meydana gelen ekonomi çöküntü de büyük ölçüde sona erecektir.